Ostatnie zanurzenie
Na portowym nabrzeżu niejaki Eloi (Henrique Canto e Castro) ratuje przed samobójczym skokiem chłopaka (w roli Samuela Dinis Neto Jorge). W ciągu dwóch nocy spędzonych na włóczędze, piciu i tańcach starszy mężczyzna, który sam rozpaczliwie poszukuje sensu życia, będzie starał się przekonać Samuela, że ów sens z pewnością gdzieś istnieje. W tym celu przedstawi mu także najpiękniejszą lizbońską prostytutkę, Esperancę (Fabienne Babe). Z czasem dołączą do nich jej koleżanki, Rosa Bianca i Ivone. Wszyscy pięcioro będą przemierzać uliczki miasta, obwieszone girlandami, zastawione stołami i rozbrzmiewające muzyką pimba (a wszystko to z okazji festiwalu Świętego Antoniego). Atmosfera fiesty miesza się w Ostatnim zanurzeniu z melancholią, jaką dźwiga na swoich barkach Eloi, a przedziwna, długa scena ulicznego występu nasyca film aurą niepokoju. Opowiedziana serią długich ujęć tragikomedia Monteiro, choć pozornie lekka jak unosząca się na wodzie butelka po porto, kryje w sobie pokłady smutku, przydające każdej ze scen głębi i intensywności.
João César Monteiro
(1939-2003) Jeden z najoryginalniejszych i zarazem najmniej znanych twórców europejskiego kina, reżyser, aktor, krytyk, pisarz i poeta. Absolwent London Film School, którego twórczości nie sposób jednak przypisać do żadnej ze szkół filmowych. Jego osobne, erudycyjne, ekscentryczne, a czasem uchodzące za kontrowersyjne filmy czerpią z poezji, filozofii, teatru i malarstwa. Jeśli szukać w nich kinowych inspiracji, to niewątpliwie jedną z kluczowych dla Monteiro postaci jest Buster Keaton. Wychowany w czasach dyktatury Salazara Portugalczyk ostrze swoich podszytych czarnym humorem opowieści wymierzył w stróżów publicznej moralności: kościół, państwo, rodzinę. W swoich pierwszych filmach poddawał analizie narodowe mity założycielskie, by później stworzyć na ekranie postać świętego profana, João de Deusa, który zawdzięcza swoje imię patronowi prostytutek, rybaków i chorych psychicznie. De Deus ucieleśnia na ekranie - jak pisał o nim Haden Guest - przenikające twórczość Portugalczyka sprzeczności: ascetyczny dandyzm, religijną perwersję, zmysł komicznej tragedii, rodzaj slapstickowego fatalizmu.
Wybrana filmografia
1969 Sophia de Mello Breyner Andresen (dokument)
1975 Que Farei eu com Esta Espada? / What Shall I do with This Sword? (dokument)
1978 Veredas / Paths
1981 Silvestre
1986 Kwiat morza / À Flor do Mar / Hovering Over the Water
1989 Wspomnienia z Żółtego Domu / Recordações da Casa Amarela / Recollections of the Yellow House
1992 Ostatnie zanurzenie / O Último Mergulho / The Last Dive
1995 Komedia Deusa / A Comédia de Deus / God's Comedy
1997 Biodra Johna Wayne'a / Le Bassin du J.W. / The Hips of J.W.
1998 Śluby Deusa / As Bodas de Deus / God's Wedding
2000 Królewna Śnieżka / Branca de Neve / Snow White
2003 Odejścia i powroty / Vai e Vem / Come and Go