"Nie jestem czarownicą" Rungano Nyoni od 20 kwietnia w kinach

Wykluczone ze wspólnoty, odizolowane kobiety zmuszane są do ciężkiej pracy i traktowane jako turystyczna atrakcja. Każda z czarownic ma przytwierdzoną do pleców białą szarfę - po to, by nie mogła odlecieć. W filmie taką szarfą jest realizm, za sprawą którego baśniowy, magiczny świat nigdy nie traci związku z rzeczywistością. Idealnie dawkowane egzotyka i swojskość, symbolika i obyczajowy konkret, a do tego spora garść poezji, szczypta humoru oraz zjawiskowa mała Maggie Mulubwa w głównej roli - to wszystko tworzy czarodziejską filmową miksturę, działającą jeszcze długo po wyjściu z kina.

Nagrody:

• Africa IFF (AFRIFF) 2017 - najlepszy film
• British Independent Film Awards 2017 - najlepszy reżyser, Douglas Hickox Award
• Stockholm Film Festival 2017 - najlepszy debiut
• BAFTA 2018 – najlepszy brytyjski debiutujący reżyser

Rungano Nyoni o filmie

Wszyscy mówili, że pierwszy film łatwiej zrealizować w Wielkiej Brytanii, a potem, w przyszłości zabrać się za trudny zambijski temat. Ale ja nie mogę myśleć o idei, tylko dlatego że znalazłabym dla jej realizacji pieniądze. Najpierw miałam pomysł na film, a dopiero potem zaczęłam się zastanawiać nad możliwością pozyskania funduszy z różnych miejsc, by zacząć pracę nad scenariuszem. W końcu te "miękkie fundusze" uzyskałam z Francji, Szwajcarii, Holandii i Walii. "Miękkie", bo gdybym nie zdobyła więcej, wykorzystałabym je do zrobienia filmu. Napisałam scenariusz, co było stosunkowo łatwe. Nawiązałam kontakt z różnymi organizacjami i festiwalami, starałam się uzyskać jak najwięcej pieniędzy skądkolwiek się da, nie tylko z jednego źródła. To był ból głowy dla wszystkich! Ale jak zdążyłam zauważyć, afrykańskie filmy mają małe szanse na dofinansowanie na międzynarodowym rynku, a ja tak bardzo liczyłam na sukces. Wtedy przyszły fundusze z MFF w Berlinie, World Cinema Fund, także z rotterdamskiego Hubert Bals Fund oraz z BFI, Wales i CNC. Pomyślałam, że jeżeli projekt się nie uda, to będzie tylko moja wina, żadnych wymówek.

Moim operatorem został David Gallego, autor zdjęć do filmu W objęciach węża, ponieważ chciałam zrealizować rzecz prawdziwie kinematograficzną. Do tej pory uczyłam się kina w praktyce. Nie skończyłam szkoły filmowej, jestem samoukiem, realizując swoje krótkie metraże, na bieżąco poznawałam język filmowy. Dlatego przy okazji debiutu chciałam zrobić coś naprawdę kinowego - coś takiego, żebyś mógł ściszyć dźwięk i tylko patrzeć, jak u braci Coen. To jest bardzo proste, bardzo jasne. Właśnie tego chciałam dla mojej bajki - prostoty i czystości.

Jeżeli chodzi o kobiety - trudna sprawa, bo chciałam, żeby pochodziły z różnych plemion. Dostaliśmy je ze stolicy kultu czarownic w Zambii, bardzo chciałam mieć na planie ludzi stamtąd i udało mi się zwerbować 15 kobiet. Mieliśmy sporą ekipę zajmującą się castingami, w pewnym momencie poszukiwaniami zajmowała się nawet moja mama. Znalezienie dziewczynki okazało się najtrudniejsze, przed odkryciem Maggie (ktoś przez przypadek zrobił jej zdjęcie) obejrzeliśmy ok. 900 małych kandydatek do roli i wszystko na marne. Prosiliśmy wielu ludzi, żeby - jak tylko zobaczą kogoś interesującego - od razu przyprowadzili go na przesłuchanie.

Moja pierwsza myśl była właśnie taka, że to ma być bajka i wszystko jej podporządkowałam. Zbadałam wiele prawdziwych oskarżeń o czary, odwiedziłam obozy dla czarownic, przestudiowałam mitologię, w efekcie używając własnej wyobraźni połączyłam ze sobą badania prowadzone w różnych krajach z ideą bajkowych opowieści w kinie. To mieszanka, nie wiem, gdzie zaczyna się fikcja, a kończy rzeczywistość. Bajka wydaje się najlepszym zambijskim sposobem na opowiadanie historii. Wychowałam się na tym.

Dążenie do absurdu, zabawy i satyry było dla mnie zawsze bardzo ważne. Chciałabym w ten sposób ludzi w coś zaangażować. Ludzie nie wiedzą, albo wiedzą mało, bo nie mamy zbyt wielu filmów o Afryce. Próbuję zaangażować ich w temat, unikając grania kartą litości i afrykańskiego porno, po obejrzeniu którego poczują wyrzuty sumienia i odkryją Afrykę. Staram się angażować i skłonić ich do myślenia, by mogli odnieść się do sytuacji. Humor wydaje mi się najlepszą drogą. Chcę dotrzeć, w finale, do swoich uczuć krążących wokół tego tematu, do źródeł mojej złości, ale próbuję dotrzeć do tego właśnie poprzez humor, żebyśmy wszyscy mogli pokonać dystans.
mubi.com

Interesował mnie sposób, w jaki ludzie narzucają innym często absurdalne reguły i jak trudno je przekroczyć, nawet jeżeli są niewypowiedziane, ale odnoszą się do społeczeństwa i tradycji.

Zastanawiałam się, ustawiając kamerę w obozie dla czarownic, co mogłoby wywołać w nim poruszenie. Uznałam, że być może pojawienie się kogoś młodszego, dziecka, na które trzeba zwrócić uwagę, spowoduje, że - nawet jeżeli kobiety stamtąd nie myślą już o sobie - myśląc o nim, łatwiej dostrzegą niesprawiedliwość.
cineuropa.org

Kiedy byłam nastolatką, wypożyczyłam z działu kina światowego lokalnej biblioteki film "Pianistka", bo podobało mi się zdjęcie na okładce dvd. Teraz to jeden z moich ulubionych filmów. Chciałam być jak Isabelle Huppert, jej kreacja wywarła na mnie ogromne wrażenie. Szybko zdałam sobie jednak sprawę z tego, że nie mogę być jak Isabelle Huppert, nie jestem tak dobrą aktorką. Jednocześnie zaciekawiła mnie reżyseria. Można powiedzieć, że to był moment przełomowy, w którym zrozumiałam, że umiejętna reżyseria może wywierać na ludzi realny wpływ.

W moim filmie chciałam podkreślić, że mamy do czynienia z teraźniejszością, to współczesny film. Wiara w czary - nie mam z tym problemu, możesz wierzyć w cokolwiek - czary, voodoo, możesz być poganinem. Jednak nie ulega wątpliwości, że ta wiara jest dla kobiet źródłem opresji. W ramach przywiązania do duchowości znaleziono skuteczny sposób represjonowania kobiet, znaleziono sposób, by je kontrolować. To przypomina okaleczanie kobiecych genitaliów, jest jednym z aspektów kultury - przekonują jej członkowie, ale to nieprawda, to krępowanie ruchu kobiet, okropne i bolesne.

Co dał mi ten projekt? Nauczyłam się, jak osiągać cele w zgodzie ze sobą, nie będąc niewolnicą dziewczęcości. Moja matka ostrzegała mnie przed nią, mówiła: nie przepraszaj, nie bądź zbyt uprzejma. Nauczyłam się, że czasami muszę powiedzieć: To jest właśnie to, czego potrzebuję, jak mogę to zrobić?, zamiast czuć się winną, złą, pełną obaw, myśląc, że wyglądam jak suka. To było trudne i zabrało mi sporo czasu.
lwlies.com

Filmografia

---